پروکتیت یکی از بیماری‌های التهابی ناحیه رکتوم (انتهای روده بزرگ) است که می‌تواند با علائمی مثل درد، خونریزی، ترشح مخاطی و احساس نیاز مکرر به دفع همراه باشد. این التهاب ممکن است به دلایل مختلفی از جمله عفونت‌ها، بیماری‌های التهابی روده (مثل کولیت اولسراتیو)، رابطه جنسی بدون محافظت یا حتی پرتودرمانی ایجاد شود. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب پروکتیت، نقش مهمی در پیشگیری از عوارض بلندمدت و بهبود کیفیت زندگی بیمار دارد.
پروکتیت چیست؟
پروکتیت به التهاب و تحریک دیواره داخلی راست‌روده (رکتوم) گفته می‌شود؛ بخشی از دستگاه گوارش که درست قبل از مقعد قرار دارد. این وضعیت می‌تواند باعث بروز علائمی مانند درد در ناحیه مقعد، احساس فشار مداوم برای دفع، ترشح مخاطی یا خونی، و اسهال شود. شدت علائم ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشد و گاهی آن‌قدر آزاردهنده است که زندگی روزمره فرد را مختل می‌کند.
علل بروز پروکتیت متفاوت‌اند و شامل عفونت‌های مقاربتی، بیماری‌های التهابی روده (مانند کولیت اولسراتیو یا کرون)، پرتودرمانی لگن، و حتی آلرژی دارویی می‌شوند. تشخیص دقیق معمولا از طریق معاینه، کولونوسکوپی و نمونه‌برداری (بیوپسی) انجام می‌شود. خوشبختانه با درمان مناسب، اغلب موارد پروکتیت به خوبی کنترل یا به‌طور کامل درمان می‌شوند.
برای مشاوره رایگان می توانید با مطب دکتر پروانه منصوری تماس بگیرید:
بیشتر بخوانید: عمل بواسیر با لیزر
علائم شایع التهاب رکتوم
علائم پروکتیت بسته به شدت التهاب و علت زمینه‌ای آن ممکن است خفیف یا شدید باشد، اما به طور کلی شایع‌ترین نشانه‌های این بیماری شامل موارد زیر است:
- درد یا سوزش در ناحیه مقعد
یکی از اولین نشانه‌های پروکتیت، احساس درد یا ناراحتی هنگام دفع مدفوع یا حتی در حالت عادی است. - احساس مداوم نیاز به دفع (تنسموس)
فرد ممکن است حس کند که نیاز فوری به دفع دارد، اما هنگام مراجعه به دستشویی، مقدار کمی مدفوع یا فقط ترشحات خارج شود. - خونریزی از مقعد
وجود لکه‌های خون روی دستمال، در مدفوع یا به شکل خونریزی فعال می‌تواند یکی از نشانه‌های التهاب دیواره رکتوم باشد. - ترشح مخاطی از مقعد
برخی بیماران متوجه ترشح موکوس (ماده‌ای شبیه ژل شفاف یا سفید) از مقعد می‌شوند، حتی بدون عمل دفع. - اسهال یا تغییر در اجابت مزاج
در مواردی، پروکتیت ممکن است با اسهال یا حرکات روده‌ای مکرر و ناراحت‌کننده همراه باشد. - احساس پری یا فشار در ناحیه لگن
به‌ویژه در موارد شدیدتر، ممکن است فرد دچار احساس سنگینی یا گرفتگی در قسمت پایین شکم و لگن شود.
بیشتر بخوانید: خونریزی مقعدی
عوامل موثر در بروز التهاب رکتوم (پروکتیت)
عواملی که در بروز التهاب رکتوم موثر هستند:
۱. عفونت‌ها (باکتریایی، ویروسی، قارچی یا انگلی)
برخی از عفونت‌های مقاربتی مثل سوزاک، کلامیدیا، سیفلیس و ویروس هرپس می‌توانند موجب التهاب دیواره داخلی رکتوم بشوند. همین‌طور باکتری‌هایی مثل شگلّا و سالمونلا هم در برخی موارد علت پروکتیت هستند، به‌ویژه اگر سیستم ایمنی فرد ضعیف باشه.
۲. بیماری‌های التهابی روده (IBD)
بیماری‌هایی مثل کولیت اولسراتیو و بیماری کرون از دلایل شایع بروز پروکتیت هستند. این بیماری‌ها باعث حمله سیستم ایمنی به بافت‌های دستگاه گوارش می‌شوند و التهاب مزمن ایجاد می‌کنند.
۳. پرتودرمانی لگن یا شکم
افرادی که به‌دلیل سرطان‌های لگنی یا شکمی (مثل پروستات، رحم، یا مقعد) پرتودرمانی دریافت می‌کنند، ممکنه دچار پروکتیت ناشی از اشعه بشوند که ممکنه حتی ماه‌ها یا سال‌ها بعد از درمان بروز کند.
۴. مصرف برخی داروها یا حساسیت به آن‌ها
داروهایی مثل آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای ضدالتهاب یا ملین‌های قوی در برخی افراد باعث تحریک یا حساسیت در ناحیه رکتوم می‌شن و زمینه‌ساز التهاب می‌شوند.
۵. رابطه جنسی مقعدی بدون محافظت
این نوع رابطه می‌تواند منجر به وارد شدن میکروب‌ها یا آسیب‌های فیزیکی به بافت ظریف رکتوم بشود و احتمال بروز پروکتیت را افزایش بدهد، به‌ویژه اگر به‌صورت مکرر و بدون محافظ انجام شود.
۶. ضعف سیستم ایمنی
افرادی که دچار ایدز (HIV)، دیابت کنترل‌نشده یا مصرف‌کننده داروهای سرکوب‌گر ایمنی هستند، بیشتر در معرض ابتلا به التهاب رکتوم قرار دارند.
بیشتر بخوانید: هزینه لیزر بواسیر
درمان پروکتیت
پروکتیت یا التهاب رکتوم (قسمت انتهایی روده بزرگ)، ممکن است به دلایل مختلفی از جمله عفونت‌ها، بیماری‌های التهابی روده، پرتودرمانی یا حتی حساسیت به برخی داروها یا مواد غذایی ایجاد شود. درمان پروکتیت بسته به علت آن متفاوت است. در ادامه روش‌های معمول درمان پروکتیت آورده شده است:
۱. درمان دارویی
- آنتی‌بیوتیک‌ها: در صورتی که پروکتیت ناشی از عفونت باکتریایی باشد، پزشک آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
- داروهای ضد ویروس: برای پروکتیت ناشی از ویروس‌هایی مثل هرپس سیمپلکس.
- داروهای ضد قارچ: در موارد نادر، اگر عفونت قارچی علت باشد.
- داروهای ضدالتهاب: مانند آماسالازین (Mesalamine) یا کورتیکواستروئیدها برای پروکتیت ناشی از بیماری‌های التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو.
- شیاف‌ها یا انماهای دارویی: برای رساندن دارو مستقیماً به محل التهاب در رکتوم.
۲. تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی
- پرهیز از غذاهای تند، چرب، و تحریک‌کننده
- نوشیدن آب کافی برای جلوگیری از یبوست
- مصرف فیبر به میزان مناسب (در برخی موارد باید کاهش یابد)
- پرهیز از الکل و کافئین
۳. درمان‌های مکمل
- استفاده از حمام نشسته با آب گرم برای کاهش درد و التهاب
- مصرف پروبیوتیک‌ها در مواردی خاص (با مشورت پزشک)
- کاهش استرس از طریق مدیتیشن یا یوگا
۴. درمان علت زمینه‌ای
اگر پروکتیت به علت پرتودرمانی یا بیماری خاصی ایجاد شده باشد، درمان آن بیماری یا کاهش عوارض آن نیز بخشی از روند درمان خواهد بود.
۵. مراجعه به پزشک متخصص
مراجعه به متخصص برای تشخیص دقیق علت پروکتیت و تعیین بهترین روش درمان بسیار مهم است.
نتیجه گیری
پروکتیت یک التهاب در ناحیه رکتوم است که می‌تواند به دلایل مختلفی مانند عفونت، بیماری‌های التهابی روده یا عوامل محیطی ایجاد شود. تشخیص دقیق علت و شروع درمان مناسب، نقش کلیدی در کنترل علائم و پیشگیری از عوارض دارد. با مراجعه به پزشک و پیروی از دستورات درمانی، بیشتر موارد پروکتیت به خوبی قابل کنترل و درمان هستند.