شقاق در زنان یکی از مشکلات رایج نشیمنگاهی است که باعث درد، سوزش و ناراحتی شدید در هنگام دفع می‌شود. این عارضه که به دلیل ایجاد ترک یا زخم در ناحیه مقعد رخ می‌دهد، در صورت عدم درمان می‌تواند به مشکلی مزمن تبدیل شود. تخمین زده می‌شود که از هر ۱۰ نفر، یک نفر در طول زندگی خود به شقاق دچار می‌شود، اما بسیاری از افراد به دلیل خجالت یا اشتباه گرفتن آن با هموروئید، برای درمان اقدام نمی‌کنند. شناخت علت بیماری فیشر در زنان و روش‌های درمان آن می‌تواند به کنترل و بهبود این مشکل کمک کند.
علائم و نشانه‌های شقاق در زنان
علائم و نشانه‌های شقاق مقعدی در زنان با توجه به شدت بیماری در افراد مختلف متفاوت است؛ اما برخی نشانه‌ها در بیشتر افراد دیده می‌شوند که به شرح زیر هستند:
درد شدید و سوزش مقعدی
یکی از رایج‌ترین علائم شقاق در زنان، احساس درد تیز و سوزش در ناحیه مقعد است. این درد معمولا هنگام دفع مدفوع شدیدتر شده و ممکن است تا یک ساعت یا بیشتر ادامه یابد. در برخی موارد، سوزش و ناراحتی طولانی‌مدت نیز احساس می‌شود.
خونریزی مقعدی
خونریزی یکی از نشانه‌های شایع فیشر در زنان است. معمولا خون به رنگ قرمز روشن بوده و ممکن است روی دستمال توالت یا سطح مدفوع مشاهده شود.
خارش و تحریک ناحیه مقعد
بسیاری از زنان مبتلا به شقاق دچار خارش و تحریک در ناحیه مقعد می‌شوند. این احساس ممکن است متناوب یا دائمی باشد و در اثر تماس با لباس زیر یا هنگام تمیز کردن ناحیه مقعد تشدید شود.
اسپاسم یا گرفتگی عضلات مقعد
در برخی موارد، فرد هنگام دفع مدفوع احساس گرفتگی و سفتی در عضلات مقعد دارد که می‌تواند درد را تشدید کند.
وجود توده یا گوشت اضافی
گاهی اوقات، در لبه مقعد و زیر شکاف ناشی از شقاق، برچسبی از پوست به نام “توده یا گوشت اضافی” ایجاد می‌شود که ممکن است به لمس حساس باشد.
ایجاد آبسه یا فیستول مقعدی (موارد شدیدتر)
در موارد شدید، ممکن است آبسه‌های دردناک و جوش‌مانند حاوی چرک در نزدیکی مقعد ایجاد شوند. این وضعیت می‌تواند به تشکیل فیستول مقعدی منجر شود، که یک تونل غیرطبیعی از مقعد به سطح پوست بوده و ممکن است ترشحات بدبو داشته باشد.
تشدید علائم و چرخه معیوب یبوست
بسیاری از زنان به دلیل ترس از درد ناشی از شقاق، حرکات روده خود را به تاخیر می‌اندازند. این کار باعث سفت شدن مدفوع، افزایش یبوست و در نهایت تشدید درد و پارگی مقعدی می‌شود.
در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق برای معاینه و انجام بررسی های لازم به بهترین دکتر شقاق مراجعه کنید.
علل و عوامل ایجاد فیشر در زنان
از جمله دلایلی که علت بیماری شقاق در زنان هستند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- یبوست و دفع مدفوع سخت: مدفوع سفت و حجیم هنگام عبور از مقعد می‌تواند باعث ایجاد پارگی و زخم در دیواره مقعد شود. افرادی که دچار یبوست مزمن هستند، بیشتر در معرض ابتلا به شقاق قرار دارند.
- اسهال مکرر: اگرچه یبوست یکی از دلایل اصلی شقاق است، اما اسهال مکرر نیز می‌تواند با تحریک بیش از حد ناحیه مقعد، منجر به ایجاد ترک و زخم شود.
- رژیم غذایی کم فیبر: رژیم غذایی فاقد فیبر کافی، منجر به یبوست و سخت شدن مدفوع می‌شود. غذاهای فرآوری‌شده و فست‌فودها اغلب فیبر کمی دارند که این امر احتمال ابتلا به شقاق را افزایش می‌دهد.
- کم‌تحرکی و سبک زندگی غیرفعال: عدم فعالیت بدنی باعث کاهش عملکرد عضلات روده و افزایش احتمال یبوست می‌شود. توصیه می‌شود برای پیشگیری از شقاق، روزانه حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی مانند پیاده‌روی داشته باشید.
- اسپاسم عضلانی اسفنکتر مقعد: برخی کارشناسان معتقدند که اسپاسم عضلانی اسفنکتر داخلی مقعد می‌تواند موجب کاهش جریان خون در ناحیه مقعد شده و روند بهبود زخم‌ها را مختل کند. این اسپاسم همچنین ممکن است باعث افزایش فشار در این ناحیه و ایجاد شقاق شود.
- بارداری و زایمان: زنان باردار، به‌ویژه در ماه‌های آخر بارداری، بیشتر در معرض ابتلا به شقاق مقعدی هستند. همچنین هنگام زایمان طبیعی، فشار زیادی به ناحیه مقعد وارد شده و ممکن است پوشش مقعد دچار پارگی شود.
- عفونت‌های مقاربتی (STIs): بیماری‌های مقاربتی مانند سیفلیس، HIV، HPV، تبخال تناسلی و کلامیدیا می‌توانند باعث التهاب و آسیب به ناحیه مقعد شوند و خطر ابتلا به شقاق را افزایش دهند.
- بیماری‌های زمینه‌ای: برخی بیماری‌های التهابی مانند بیماری کرون، کولیت اولسراتیو و سایر بیماری‌های گوارشی، ممکن است باعث زخم و التهاب در ناحیه مقعد شده و زمینه‌ساز شقاق شوند.
- رابطه جنسی مقعدی: در موارد نادر، رابطه جنسی مقعدی می‌تواند منجر به آسیب در ناحیه مقعد شده و فیشر در زنان را ایجاد کند.
- فشار عضلانی بیش از حد در ناحیه مقعد: مقعد دارای دو حلقه عضلانی (اسفنکتر) است که کنترل دفع را بر عهده دارند. در برخی افراد، فشار بیش از حد در اسفنکتر داخلی ممکن است منجر به اسپاسم، کاهش جریان خون و افزایش احتمال ایجاد شقاق شود.
روش‌های تشخیص شقاق در زنان
فیشر در زنان با استفاده از تعدادی آزمایش قابل تشخیص است از جمله:
- معاینه فیزیکی: پزشک با جدا کردن آرام باسن، ناحیه مقعد را بررسی می‌کند. بیشتر شقاق‌ها در موقعیت ساعت ۱۲ یا ۶ دیده می‌شوند.
- آنوسکوپی: یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر با دوربین و نور وارد مقعد شده و پزشک می‌تواند دیواره داخلی مقعد را بررسی کند.
- سیگموئیدوسکوپی: مشابه آنوسکوپی است اما بخش تحتانی روده بزرگ را نیز بررسی می‌کند. این روش برای افراد دارای شقاق مزمن یا عودکننده توصیه می‌شود.
- کولونوسکوپی: برای بررسی کل روده بزرگ و تشخیص بیماری‌های زمینه‌ای مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) استفاده می‌شود.
- بیوپسی مقعد: در این روش، نمونه کوچکی از بافت ناحیه مقعد برای بررسی‌های آزمایشگاهی و تشخیص بیماری‌های زمینه‌ای برداشته می‌شود.
بیشتر بخوانید: شقاق در بارداری
روش‌های درمان شقاق در زنان
در بیشتر موارد، شقاق در زنان ظرف چند هفته خود به خود برطرف می شود. پزشک ممکن است برخی از داروها و روش ها را برای بیمار توصیه کند که شامل موارد زیر است:
- رژیم غذایی پر فیبر: مصرف سبزیجات و میوه‌ها برای افزایش حجم و نرمی مدفوع ضروری است تا فشار کمتری به مقعد وارد شود.
- مصرف آب و مایعات بیشتر: نوشیدن ۸ تا ۱۰ لیوان آب روزانه از یبوست جلوگیری کرده و به درمان فیشر در زنان کمک می‌کند.
- نشستن در آب گرم: ۱۰ تا ۲۰ دقیقه نشستن در آب گرم پس از دفع، به شل شدن عضلات مقعد و کاهش درد کمک می‌کند.
- داروهای تجویزی پزشک: شیاف، کرم‌های هیدروکورتیزون و نیتروگلیسیرین برای کاهش التهاب و بهبود زخم استفاده می‌شوند.
- تزریق بوتاکس: بوتاکس با فلج موقت عضله اسفنکتر، درد را کاهش داده و روند بهبودی را تسریع می‌کند.
- لیزر درمانی شقاق: لیزر درمانی شقاق بدون درد و خونریزی انجام شده و بیمار دوره نقاهت ندارد.
- جراحی سنتی شقاق: در موارد شدید، برش جزئی عضله اسفنکتر داخلی مقعد برای کاهش درد و درمان بیماری انجام می‌شود.
پیشگیری از فیشر در زنان
لازم است که برای پیشگیری از فیشر در زنان نکات زیر را با دقت خوانده و رعایت کنید:
- مصرف فیبر بیشتر: میوه‌ها، سبزیجات و غلات را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
- هیدراته بمانید: روزانه حداقل ۸ لیوان آب بنوشید.
- بهداشت مقعد را رعایت کنید: از شوینده‌های غیرمعطر استفاده کرده و مقعد را با دستمال نرم خشک کنید.
- از زور زدن در توالت خودداری کنید: فشار زیاد می‌تواند شقاق را تشدید کند.
- دفع به‌موقع: به محض احساس نیاز به توالت بروید تا از یبوست جلوگیری شود.
سوالات متداول
آیا شقاق مقعدی می تواند منجر به سرطان روده بزرگ شود؟
خیر، شقاق مقعدی باعث سرطان روده بزرگ نمی‌شود و خطر آن را افزایش نمی‌دهد، اما به دلیل شباهت علائم، پزشک ممکن است برای بررسی دقیق‌تر کولونوسکوپی توصیه کند.
چه زمانی باید برای درمان شقاق در زنان به پزشک مراجعه کرد؟
اگر شقاق مقعدی پس از 2 تا 4 هفته بهبود نیافت و علائم ادامه یافت، باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.
عوارض فیشر در زنان چیست؟
اسپاسم عضلات اسفنکتر مقعدی می‌تواند باعث درد شدید، مشکلات در حرکت روده‌ای، عفونت، کاهش کیفیت زندگی و مشکلات گوارشی مانند خروج گازهای کنترل نشده شود.
نتیجه گیری
شقاق در زنان یک مشکل شایع است که اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند به عارضه‌ای مزمن تبدیل شود. رعایت رژیم غذایی مناسب، مصرف آب کافی و مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند به پیشگیری و درمان آن کمک کند. در صورت بروز درد شدید، خونریزی یا علائم مداوم، باید به پزشک مراجعه کرد. با درمان صحیح، فیشر در زنان بهبود می‌یابد و کیفیت زندگی فرد باز می‌گردد.