خارش مقعد عارضه‌ای است که در آقایان، بانوان و حتی کودکان اتفاق می‌افتد و می‌تواند به صورت لحظه‌ای و یا مداوم باشد. معمولاً این عارضه در آقایان نسبت به بانوان شدیدتر بوده و ممکن است در طول شب یا پس از اجابت مزاج بر شدت آن نیز افزوده شود. این نوع خارش به دلایل گوناگونی اتفاق می‌افتد که در صورت طولانی شدن باید به پزشک مراجعه کرد؛ زیرا تشخیص به موقع و درمان آن اهمیت بسیار زیادی دارد. به منظور آشنایی بیشتر با دلایل بروز خارش مقعد و روش‌های درمان آن تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
خارش مقعد چیست؟
خارش شدید ناحیه اطراف مقعد ممکن است بسیار آزاردهنده و شرم‌آور باشد. این خارش تنها یک علامت است و نه بیماری که بسیاری از افراد مبتلا به آن از بازگو کردن این مشکل با پزشک خود خجالت می‌کشند. اگر شروع به خاراندن ناحیه مقعد خود کنید، ممکن است مشکل شما از عارضه‌ای خفیف به عارضه‌ای مزمن تبدیل شود.
خراش پوست اطراف ناحیه مقعد سبب پوسته پوسته شدن پوست آن قسمت می‌شود که در این وضعیت رطوبت معمولی اطراف مقعد موجب افزایش شدید خارش و در نتیجه افزایش خاراندن خواهد شد. از طرفی نیز این چرخه در هنگام شب شدیدتر شده و در هنگام نیمه شب که شدت خارش زیاد می‌شود لباس‌های راحتی و گشاد خاراندن را برایتان راحت‌تر می‌کند.
میزان خارش در بانوان هنگام دفع ادرار بیشتر می‌شود. اگر چه با کشیدن دستمال روی ناحیه مقعد خارش شما تسکین می‌یابد، اما انجام آن سبب آسیب به پوست اطراف مقعد می‌شود. معمولاً این عارضه با یک دوره درمان بهبود می‌یابد، بنابراین برای مراجعه به پزشک و درمان خود سهل‌انگاری نکنید.
بیشتر بخوانید: لیزر بواسیر
علل خارش مقعد
دلایل خارش مقعد به دو گروه اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. دلایل اولیه این عارضه آنی بوده و به صورت خود به خودی ظاهر می‌شود. دلایل ثانویه این بیماری به صورت زمینه‌ای از قبل وجود داشته و یکی از شایع‌ترین علائم آن همان خارش ناحیه مقعد است. به طور کلی به عنوان رایج‌ترین علل این عارضه می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.
1. بهداشت: شستشوی کم و یا زیاد ناحیه مقعد سبب تحریک پوست اطراف آن می‌شود.
2. لوازم بهداشتی: استفاده مداوم از صابون‌ها و دیگر محصولات پوست، ناحیه مقعد را تحریک کرده و در بروز درماتیت تماسی یا آلرژیک موثر است.
3. بیماری‌های پوستی: برخی از بیماری‌های پوستی مانند اگزما، پسوریازیس، ایدیوپاتیک و اسکارهای کلوئیدی موجب خارش‌های مقعدی خواهند شد.
4. اختلالات مقعدی: برخی از اختلالات مقعدی که موجب بروز خارش می‌شوند شامل فیستول مقعدی، هموروئید سرطان، شقاق مقعدی و پروکتیک می‌شود.
5. عفونت‌ها: عفونت‌های مقاربتی همچون زگیل تناسلی منجر به خارش مقعد خواهد شد. عفونت‌های قارچی مانند عفونت‌های انگلی و باکتریایی پوست و برفک نیز در بروز این عارضه موثر هستند.
6. شرایط سیستمیک: برخی از شرایطی که روی سیستم کل بدن تاثیر می‌گذارند مانند دیابت، کم‌خونی، بیماری التهاب روده، بیماری کولیت اولسراتیو، بیماری گوارشی کرون، لوسمی، یرقان، بیماری تیروئید، لنفوم و بیماری‌های خود ایمنی سبب بروز خارش در ناحیه مقعد خواهند شد.
7. بی‌اختیاری مدفوع: در این شرایط به دلیل تماس طولانی با مدفوع، کنترل باکتری‌ها و رطوبت در ناحیه مقعد سخت شده و سبب تحریک آن می‌شود.
8. غذاها: مصرف فراوان ادویه، فلفل، غذاهای دارای کافئین، الکل، گوجه فرنگی و لبنیات موجب تحریک مقعد در هنگام دفع مدفوع می‌شوند.
9. داروها: گاهی اوقات این عارضه ناشی از شیمی‌درمانی با داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها، نئومایسین و کلشی سین است.
10. شرایط روانشناختی: علل روانی مانند اضطراب، استرس و افسردگی نیز در بروز خارش‌های مقعدی موثر هستند.
بیشتر بخوانید: بهترین جراح فیستول در تهران
زمان مراجعه به پزشک
خارش‌های مقعدی ممکن است با درد، سوزش و خارش همراه باشند. این نوع خارش با توجه به علتی که دارد ممکن است پایدار و یا موقتی باشد. از آنجایی که خارش‌های مقعدی به مراقبت‌های پزشکی احتیاجی ندارند، در صورت مواجه شدن با شرایط زیر به پزشک مراجعه نمایید.
- خارش مداوم یا شدید
- نشتی مدفوع یا خونریزی مقعدی
- خروج ترشحات عفونی یا چرک از مقعد
- عدم تاثیرگذاری راهکارهای خانگی
تشخیص خارش مقعد
یک پزشک ممکن است با جویا شدن سوابق پزشکی، شرایط جسمانی و علائمی که دارید عارضه خارش مقعدی را به راحتی تشخیص بدهد. در صورتی که بیمار مشکوک به بیماری‌های انگلی باشد پزشک انجام آزمایش آنالیز مدفوع را پیشنهاد خواهد کرد. در برخی موارد نیز بیمار به معاینات فیزیکی همچون معاینه دیجیتال رکتوم احتیاج دارد.
اگر علت دقیق خارش مشخص نباشد و یا به درمان‌های اولیه تجویز شده پاسخ ندهند، ممکن است پزشک بیمار را به یک متخصص پوست ارجاع بدهد تا مواردی همچون پسوریازیس، آتیپیک، درماتیت و غیره بررسی گردد. گاهی اوقات نیز علت این خارش هیچ گاه مشخص نمی‌شود.
بیشتر بخوانید: تفاوت کیست مویی و فیستول
روش‌های درمان خارش مقعد
برای درمان این عارضه هم درمان‌های دارویی و هم درمان‌های خانگی موثر هستند. برخی از روش‌هایی که سبب درمان فوری خارش مقعدی می‌شود به شرح زیر است.
- تقویت حرکات روده با میل کردن مقدار زیادی آب و مواد غذایی حاوی فیبر
- اجتناب از میل کردن غذاهای ادویه‌دار
- شستن و تمیز کردن ناحیه مقعد پس از مدفوع و خشک کردن آن با دستمال نخی
- استفاده از پودر بچه فاقد عطر برای خشک نگه داشتن ناحیه مقعد
- استفاده از وازلین استریل، پماد و کرم‌های نرم‌کننده برای برطرف کردن اگزمای ناحیه مقعد
- استفاده از صابون‌های معطر و دارویی در ناحیه مقعد
- استفاده کردن از دستمال مرطوب به جای دستمال کاغذی جهت تمیز نگه داشتن این ناحیه
- اجتناب از خراشیدن و خاراندن پوست ناحیه مقعد
- اجتناب از زور زدن در هنگام دفع مدفوع
- استفاده از دستکش نخی در هنگام خواب جهت خاراندن ناحیه مقعد و به منظور پیشگیری از خراش و زخم شدن پوست
- استفاده از لباس زیر نخی گشاد
- اجتناب از پوشیدن لباس‌های نایلونی و اکریلیکی به دلیل عدم تبخیر تعریق در ناحیه باسن
- تمیز نگه داشتن و کوتاه کردن ناخن‌ها
- خیس کردن گلوله پنبه در آب و قرار دادن آن در ناحیه آسیب‌دیده جهت تسکین خارش
- معمولاً پزشک برای تسکین درد و خارش بیمار پمادها و کرم‌های زیر را تجویز می‌کند.
- پمادهای تسکین‌دهنده: برخی از پمادهای تسکین‌دهنده خارش شامل اکسید روی یا بیسموت ساب گالات می‌شود.
- کورتیکواستروئیدها: این داروها موجب کاهش التهاب می‌شوند.
- کرم‌های پوشش‌دهنده و نرم‌کننده‌ها: همانند ژل هیدروکسید آلومینیوم و گلیسیرین که مانعی فیزیکی را جهت محافظت از پوست در ناحیه مقعد ایجاد می‌کنند.
- کرم‌های مختص بیماری هموروئید: همانند هیدروکورتیزون که مصرف موضعی آن سبب تسکین علائم این عارضه می‌شود.
برای استفاده از داروهای فوق باید پوست شما خشک باشد. پس از اجابت مجاز هنگام صبح و شب از داروهای فوق استفاده نمایید. لازم به ذکر است که تنها ۷ روز مجاز به استفاده از استروئیدهای موضعی خواهید بود، زیرا استفاده بیشتر آن سبب تشدید این عارضه می‌گردد.
سوالات متداول
علت خارش مقعد در بارداری چیست؟
این عارضه در بارداری به دلایل گوناگونی همچون هموروئید، عفونت قارچی و غیره اتفاق می‌افتد.
علت خارش ناحیه مقعد پس از مدفوع چیست؟
معمولاً دلیل این نوع خارش پس از مدفوع شقاق یا هموروئید است، اما برای تشخیص دقیق باید به پزشک مراجعه کرد.
آیا امکان درمان خارش مقعدی با تغذیه مناسب امکان‌پذیر است؟
اگر خارش به دلیل یبوست اتفاق افتاده باشد، با مصرف مواد غذایی حاوی فیبر و برطرف شدن یبوست این عارضه نیز بهبود می‌یابد.
نتیجه گیری
خارش مقعد عارضه‌ای است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود با آن مواجه می‌شوند. این عارضه به دلایل گوناگونی اتفاق می‌افتد. در اکثر موارد با درمان‌های خانگی می‌توان این عارضه را تسکین داد، اما در صورتی که به مرور زمان شرایط شما بدتر شود لازم است که در اسرع وقت به پزشک مراجعه نمایید. معمولاً پزشک متخصص با بررسی وضعیت جسمانی شما این عارضه را تشخیص داده و بهترین داروها را برایتان تجویز خواهد کرد.